همان طور که خود خلاقیت و پرورش آن روش های متنوع و گوناگون دارد تعریف خود خلاقیت هم بسیار متنوع است و تا به حال تعریف های متفاوتی از
تکنیک هایی خاص جهت پرورش خلاقیت
همان طور که خود خلاقیت و پرورش آن روش های متنوع و گوناگون دارد تعریف خود خلاقیت هم بسیار متنوع است و تا به حال تعریف های متفاوتی از آن شده است هست. ولی در یک تعریف بهتر خلاقیت جهت کودک را می توان به شکل های زیر تعریف کرد:
۱- خلاقیت یعنی تولید یک ایده یا فکر، یعنی آفریدن و به وجود آوردن، یعنی کودک در باره یک وسله یا پدیده مطلبی را بگوید که کودک دیگری آن را نگفته باشد یا نگاهی تازه به آن داشته باشد به فرض مثال راجع به خورشید به جای آن بگوید خاتون طلایی به به جای او بگوید برفی سپید یا واژه ها یا جمله های به این شکل ۲- خلاقیت یعنی که کودک بتواند جهت حل یک مساله یا مسئله راه حل بدهد نه یک راه حل، بلکه راه حل های زیاد- یعنی تولید زیادی ایده و فکرو راه حل و بعد بتواند از بین آنها عالی ترین راه حل با کمک گرفتن از دیگران را گزینش کند. ۳- البته تولید ایده یا فکر در یک کودک یا همان خلاقیت فقط یک مساله ای نیست که کودک با آن به دنیا آید، یعنی ارثی و ذاتی باشد بلکه قابل پرورش و اکتسابی است و با روش های می توان آن را پرورش داد. ۴- تصور عموم مردم بر آن است که خلاقیت فقط مربوط به زمینه های دانش، اکتشاف یا اختراع است یا زمینه های هنری- ولی خلاقیت در همه زمینه های گوناگون مانند دانش، هنر، ادبیات، فرهنگ، محیط زیست و پرسشها گوناگون زندگی قابل پرورش است ۵- خلاقیت و هوش با همدیگر یک مفهوم را ندارند به عنوان نمونه کودکی که باهوش است ممکن خلاقیت نداشته باشد یا برعکس.
روش های پرورش خلاقیت
روش های پرورش خلاقیت بسیار زیاد هستند و جهت پرورش آن در کودکان باید هر یک از روش ها را با علاقه با آنها تمرین کرد.
۱- سیالی
یعنی این که جهت کودک یک مساله یا یک عنوان طرح کنیم و کودک بتواند جهت آن عنوان راه حل های بیشتری بگوید. سیالی یعنی روان بودن فکر که البته سیالی فکر را جهت خلاقیت می توان پرورش داد.
تکنیک هایی خاص جهت پرورش خلاقیت
تمرین جهت سیالی
۱- مثلاً به کودک بگویید با بطری های پلاستیکی نوشابه ای چه کارهای می توان انجام داد از کودک بخواهید که کاربردهای بیشتری بگوید تشویقش کنید. در ابتدا از او بخواهید ده استفاده از بطری ها بگویید بعد در مرتبه های بعد بیست کاربرد یا بیشتر. اصلا جهت مواردی که کودک مطرح می کند کودک را مورد قضاوت قرار ندهید بلکه تشویفش کنید که استفاده های عجیب و غریب و دور از ذهن را هم مطرح کند. ۲- از کودک بپرسید که اگر یک روز اشکال یا یاسمن به مهد کودک نیامد علت آن چه می تواند باشد و از کودک بخواهید جهت غیب دوستان خود علت های بیشتری مطرح کند. ۳- به کودک بگویید که بامداد به غیر از نوشتن چه کارهای دیگر می توان انجام داد. آنها را یادداشت کنید و جهت هر موردی که کودک می گوید او را تشویق کنید. به عنوان نمونه مداد جهت شکل ساختن، تکیه گاه جهت گیاه های و گل ها جهت هم زدن یک مایع و تابی نهایت کاربردهای دیگر.
۲- انعطاف پذیری
یعنی این که کودک بتواند ایده های متنوع از یک عنوان مطرح کند و یک عنوان را نگاهی تو به آن داشته باشد.
تمرین جهت انعطاف پذیری
۱- یک سیم مفتولی تهیه کنید و با کمک کودک آن را به شکل های متفاوت در آورید مانند دایره بیضی، مثلث پروانه و… تلاش کنید حداقل سی شکل متفاوت با سیم مفتولی درست کنید، اگر کودک توانایی دارد سیم مفتولی را به او بدهید تا خود این کار را انجام دهد ولی اگر توانایی حرکت دادن دست ها با سیم مفتولی را ندارد خود شکل های متفاوت با آن بسازید و به کودک نشان دهد. ۲- یک دایره رسم کنید و از کودک بخواهید کنار دایره شکل های دیگر رسم کند و شکل های جدیدتری بسارد. مثلاً جهت دایره بال بکشید و آن را به پروانه تبدیل کند هر چه تعداد شکل ها زیاد باشد به پرورش خلاقیت کودک زیاد کمک می کند. ۳- تلاش کنید از راه های متفاوتی و مختلفی همراه با کودکی به منزل دوستان و آشنایان و حتی مهد کودک و مدرسه بروید.
۳- تشبیه
یکی دیگر از عوامل خلاقیت تشبیه هست، تشبیه یعنی شبیه دانستن یک مورد به مورد دیگر جهت پیدا کردن یک رابطه ی تازه مانند اینکه کودک از بشقاب یا در ظروف به جای فرمان اتومبیل استفاده کند. تشویق کودک به شبیه دانستن چیزها به یکدیگر باعث پرورش خلاقیت ادبی در کودک هم می شود همانگونه که در شعر و ادبیات هم نمونه های تشبیه فرو آن دیده می شود مانند قد کمند، هلال ابرو.
همان طور که خود خلاقیت و پرورش آن روش های متنوع و گوناگون دارد تعریف خود خلاقیت هم بسیار متنوع است و تا به حال تعریف های متفاوتی از
تمرین های جهت پرورش تشبیه
کودک بتواند دو یا چند فکر یا ایده را با هم ادغام کند و یک ایده یا فکر جدیدتر را به وجود آورد. مثلاً به کودک بگویید که اگر دو میوه را ترکیب کنیم چه شکلی می شود یا دو رنگ را با هم ترکیب کنیم چه می شود. با این مثال های راحت شروع کنید و به موارد پیچیده تر برسید. یعنی سن کودک را هم در طرح مثال ها در نظر بگیرید. اگر سن کودک زیاد است مثلاً بگویید اگر پنکه و جارو برقی با هم ترکیب شوند چه شکلی می شود یا تلویزیون یا رایانه.
۱- به کودک بگویید موارد زیر شبیه چه چیزهای هستند جهت هر مورد پنج ایده یا فکر بگوید: قلب؟ رود؟ حسادت؟ قطار؟ ابر؟ خودکار؟
۲- هر کدام از جملات زیر را به کار بردن تشبیه های کامل کند.
شکستنی مثل ….. سنگین مانند…. درخشان شبیه…. سفید مانند…..
۳- به کودک بگویید تلاش کند بین کلمات زیر تا می تواند شباهت پیدا کند و موارد شباهت را ذکر کند رایانه * انسان معلم * چراغ باغ * فرش گل * درخت.
۴- بسط دادن
یعنی آن که یک کودک بتواند جهت فکر یا ایده ی که دارد مطلب دیگری به آن اضافه کند و بتواند جزییات بیشتری از آن فکر یا ایده را بگویید. یعنی بتواند مطالب فرعی تر را هم به آن اضافه کند. مثلاً هنگامی که به کودک ماشین لباسشویی را نشان می دهید او بتواند علاوه بر دکمه های موجود در ماشین لباسشویی بتواند دکمه ها و کارهای تازه تری را جهت ماشین لباسشویی ذکر کند، البته اگر بتواند کاربردهای جدیدتری بگویید به خلاقیت نزدیکتر شده است هست، البته شاید ابتدا این مهارت جهت کودک سخت باشد ولی با تمرین و پرسش و نشان دادن وسایل متفاوت مثل تلویزیون، تلفن، جاروبرقی و… می توانید این مهارت را در کودک پرورش دهید.
تکنیک هایی خاص جهت پرورش خلاقیت
تمرین های جهت پرورش بسط دادن
۱- جهت کودک داستانی را در حد دو سه خط تعریف کنید و از او بخواهید ادامه ی داستان را با جزییات بیشتری کامل کند مثلاً پرنده ای عجیب و غریب در حالی که روبانی سفید به پایش بسته بود در حیاط منزل سقوط کرد و باغچه افتاد… ادامه ی داستان را کودک تکمیل کند.
۲- به کودک بگویید می خواهیم یک شیرینی خانگی درست کنیم علاوه بر دارچین چه مواد دیگری می توانیم به شیرینی اضافه کنیم که تزیین آن زیباتر باشد و حتی از او بپرسید چگونه می توانیم شیرینی و کیک های خانگی را در بازار بفروشیم راجع به جزییات آن با کودک صحبت کنید مثلاً آیا شیرینی ها را در جعبه با پاپیون بگذاریم؟ یا با آقای قناد صحبت کنیم؟ و حتی ایده های کودک را یادداشت کنید و او را تشویق کنید که صحبت کند و ایده و فکر بگویید.
۳- به کودک بگویید از زبان گوشی مادر یا مامان یک داستان را تعریف کن. مثلاً تلفن می تواند چه حرف های جهت گفتن داشته باشد؟ چه احساساتی دارد؟ غمگین یا شاد یا متعجب است؟ یا چه خاطراتی دارد؟ حتی در این باره یک نقاشی بکشد.
۵- ترکیب
یعنی این که کودک بتواند دو یا چند فکر یا ایده را با هم ادغام کند و یک ایده یا فکر جدیدتر را به وجود آورد. مثلاً به کودک بگویید که اگر دو میوه را ترکیب کنیم چه شکلی می شود یا دو رنگ را با هم ترکیب کنیم چه می شود. با این مثال های راحت شروع کنید و به موارد پیچیده تر برسید. یعنی سن کودک را هم در طرح مثال ها در نظر بگیرید. اگر سن کودک زیاد است مثلاً بگویید اگر پنکه و جارو برقی با هم ترکیب شوند چه شکلی می شود یا تلویزیون یا رایانه.
همان طور که خود خلاقیت و پرورش آن روش های متنوع و گوناگون دارد تعریف خود خلاقیت هم بسیار متنوع است و تا به حال تعریف های متفاوتی از
تمرین های جهت پرورش مهارت ترکیب
۱- واژه های زیر جهت کودک طرح کنید و به کودک بگویید که بین کلمه ها ارتباط برقرار کند یا اگر آنها را با هم ترکیب کند چه چیزی تولید می شود. *ماهی و کتاب *قایق و گلدان *انگور و نامه ۲- از کودک بپرسید اگر افراد زیر با هم همکاری کنند چه کارهای می توانند انجام دهند؛ * یک دکتر یا معلم * یک کوهنورد یا دکتر *یک پرستار یا یک باغبان و. ۳- به کودک بگویید اگر یک کلم در اختیار داشته باشیم سه تا ماده غذایی دیگر که به آن اضافه کنیم چه غذاهای را می توان درست کرد؟ البته این مرحله را روی کاغذ انجام دهید.
منبع: کودک ، شماره ۱۲۵،اعظم صالحی / کارشناس علوم تربیتی
تکنیک هایی خاص جهت پرورش خلاقیت
واژه های کلیدی: شیرینی | خلاقیت | دایره | روش های پرورش خلاقیت | ۱- سیالی | تمرین جهت سیالی | ۲- انعطاف پذیری | تمرین جهت انعطاف پذیری
