کودکان دچار اوتیسم چه خصوصیاتی دارند؟

تا حدود یک سالگی همه چیز طبیعی و خوب به نظر می رسید تا این که کم کم، بی توجهی به محیط اطراف، دوری کردن از اطرافیان، سکوت دائمی، توجه نکردن به عواطف و احساسات د

کودکان دچار اوتیسم چه خصوصیاتی دارند؟

عبارات مهم : اوتیسم

اوتیسم یکی از بیماری های اختلال رشدی است که قبل از سه سالگی بروز می کند

کودکان دچار اوتیسم چه خصوصیاتی دارند؟

تا حدود یک سالگی همه چیز طبیعی و خوب به نظر می رسید تا این که کم کم، بی توجهی به محیط اطراف، دوری کردن از اطرافیان، سکوت دائمی، توجه نکردن به عواطف و احساسات دیگران به خودش، سرگرم نشدن با وسایلی که جهت همسالانش جالب بود، تمرکز طولانی مدت بر روی اشیایی مانند چرخ ماشین اسباب بازی اش، جهت من و پدرش دلواپس کننده و باعث شده است بود زیاد به جزییات رفتارهایش توجه کنیم.

او حتی نمی توانست ما را صدا کند و هیچ چیزی را از ما درخواست نمی کرد. همه این شواهد، این حس را به ما می داد که پسر کوچولوی ما با بقیه هم سن و سالانش متفاوت هست. تا این که یکی از اقوام به من توصیه کرد که گوشه گیری و سکوت کودکم را جدی بگیرم. با مراجعه به روان شناس کودک جهت فرزندم تشخیص بیماری اوتیسم داده شد.

پس از شنیدن این خبر، دنیایی پر از پرسش جهت ما شکل گرفت. این که آینده فرزندمان چه خواهدشد؟ آیا او می تواند هنگامی که بزرگ تر می شود، بدون کمک و به تنهایی زندگی کند؟ جهت آشنایی این بیماری، نشانه ها، عوارض و راهکارهای درمانی مورد تایید متخصصان به گفت و گو با مهشید آقاجان بیک؛ روان شناس به گفت و گو نشستیم.

یکی از عارضه هایی که این روزها در مورد کودکان شنیده می شود، «اوتیسم است». با این حال تعریف دقیقی از آن وجود ندارد و خیلی از والدین نشانه های این عارضه را نمی شناسند و با شاخصه های کودک دچار آن آشنایی ندارند. به عنوان یک متخصص بیماری اوتیسم را چگونه معرفی می کنید؟

اوتیسم یا درخودماندگی یکی از بیماری های اختلال رشدی است که در دوران کودکی قبل از سه سالگی بروز می کند. این بیماری با تاثیر بر روی مغز افراد مبتلا، باعث می شود این کودکان در سه حوزه تعاملات اجتماعی، ارتباط با دیگران و نداشتن ابزارهای مورد نیاز جهت تعاملات از جمله تماس چشمی مسئله داشته باشند.

هر کودکی ممکن است در هر جای این دنیا دچار بیماری اوتیسم شود، آیا علت خاصی در بروز این بیماری در کودکان وجود دارد؟
در حال حاضر هیچ علت مشخصی جهت اوتیسم کشف نشده هست؛ ولی احتمال تاثیر عوامل ژنتیکی و دارویی در بروز این بیماری وجود دارد. در بعضی از خانواده ها مشاهده شده است است که این بیماری نسل به نسل انتقال پیدا می کند. در موارد دیگر می توان به مادران بارداری اشاره کرد که در وقت بارداری دچار بیماری های عفونی می شوند و نوزاد مبتلا به بیماری اوتیسم شده است است.

با توجه به این که بیماری اوتیسم قبل از سه سالگی در کودکان بروز می کند، چه علائم و نشانه هایی پیش از این سن وجود دارد که والدین از بیماری کودکشان مطلع شوند و جهت درمان اقدام کنند؟
علائم مرسوم اوتسیم مشمول بر عدم برقراری ارتباط چشمی، ناتوانی کلامی، انواع رفتارها و علائق و بازی های تکراری، تاخیر در یادگیری حرف زدن و صحبت کردن، بی توجهی به احساس درد، تغییرناپذیر بودن، وابستگی شدید به پدر و مادر، عدم ارتباط با دیگران و تداخل در روابط اجتماعی می شود.

با اشاره به این عنوان که هیچ آزمایش یا آزمون پزشکی جهت تشخیص این بیماری وجود ندارد، درمانگر چگونه این بیماری را در کودک تشخیص می دهد؟
بیماری اوتیسم در یک جلسه درمان قابل تشخیص نیست؛ در نگاه اول شاید کودک دچار اوتیسم، یک معلول ذهنی، دارای اختلال رفتاری یا حتی ناشنوا به نظر بیاید. درمانگر با توجه به رشد ذهنی کودک، بررسی مشاهدات والدین، رفتارهایی که کودک از خود بروز می دهد، تلاش می کند در چندین جلسه با کودک ارتباط برقرار کند تا بتواند به طور دقیق بیماری را تشخیص دهد.

اوتیسم گاهی خفیف هست، گاهی شدید!

تا حدود یک سالگی همه چیز طبیعی و خوب به نظر می رسید تا این که کم کم، بی توجهی به محیط اطراف، دوری کردن از اطرافیان، سکوت دائمی، توجه نکردن به عواطف و احساسات د

به نظر می رسد که این اختلال در سیستم عصبی باعث عدم عملکرد صحیح مغز می شود و در ایجاد این بیماری موثر هست؛ آیا بیماری اوتیسم قابل درمان است؟
هرچند فرایند درمانی و بهبودی کاملی تاکنون جهت درمان اوتیسم معرفی نشده بشاد، ولی درمان جدی و به موقع اوتیسم تغییرات بزرگی در زندگی کودکان مبتلا به این بیماری ایجاد می کند.

وجود این اختلال در بیماران باعث می شود که مغز نتواند در زمینه رفتارهای اجتماعی و مهارت های ارتباطی به درستی عمل کند، بنابراین فرد مبتلا چه در کودکی و چه در بزرگسالی، در زمینه ارتباط کلامی و غیرکلامی، رفتارهای اجتماعی، فعالیت های سرگرم کننده و بازی دارای مسئله می شود.

در بیماری اوتیسم گاهی ممکن است جهت یک تشخیص دقیق و درمان موثر به یک تیم متخصص نیاز شود. این تیم از چه افرادی تشکیل می شود؟
درواقع می توان گفت کار مهم درمان این کودکان برعهده واکنش‌ها درمان، بازی درمان و گفتاردرمان هست. در کنار این سه عضو مهم تیم درمانی، می توان از مشاور خانواده، روان دکتر کودک و نیز روان شناس کودک جهت بهبودی استفاده کرد.

متاسفانه گاهی والدینی را می بینیم که بیماری اوتیسم فرزندشان را انکار می کنند. آن ها می گویند فرزندم قدرت تکلم دارد و حتی ضریب هوشی بالایی دارد، در صورتی که کودکان اوتیسم دچار اختلال تکلم جدی هستند؛ آیا گفتار درمانی در اصلاح تکلم این کودکان بافایده واقع می شود؟

کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم یا قادر به تکلم نیستند یا در مقایسه با سنشان دچار تاخیر کلامی اند یا کلام دارند ولی جملاتشان معنی دار نیست و کلام دیگران را اکو می کنند یا بازتاب می دهند. گفتاردرمانی در قالب تمرینات کلامی جهت اصلاح اوضاع گفتار کودک و زیاد کردن توانایی او در مهارت های کلامی بسیار موثر است.

بسیاری از کودکان اوتیسم دچار وابستگی بیش از حد به پدر و مادر خود هستند و حتی دچار اضطراب جدایی از آن ها می شوند؛ این کودکان چگونه می توانند استقلال خود را به دست بیاورند؟
بهترین روش جهت اوج بردن سطح مهارت کودکان دچار اوتیسم در برقراری روابط و انجام امور شخصی کمک گرفتن از یک واکنش‌ها درمان است لیکن این متخصص می تواند علاوه بر کمک به اصلاح توانایی های کودک در انجام کارهای روزانه مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و سایر کارهای روزانه مانند لباس پوشیدن، غذاخوردن و سایر کارهای شخصی، همچنین در اصلاح اوضاع حواس پنج گانه، قدرت تشخیص و سایر توانایی های کودک او را یاری کند.

بعضی از والدین دچار این تصور هستند که کودک آن ها فقط به وسیله درمانگر باید تحت درمان قرار گیرد؛ آیا همکاری والدین با درمانگر در اصلاح و کم کردن بیماری موثر است؟
این مسئله بسیار مهمی است که درمانگر و والدین همکاری بسیار نزدیکی با هم در فرایند درمان کودک داشته باشند، لیکن به این ترتیب بیشترین بازده را به دست خواهند آورد، لیکن والدین از هر کسی کودک را بهتر می شناسند و با او زندگی می کنند، بنابراین می توانند موارد مختلفی را روزانه در مورد مستقل بارآمدن کودک تمرین کنند.

گاهی واکنش‌ها کودک اوتیسمی همانند یک معلول ذهنی یا یک کودک بیش فعال ارزیابی می شود؛ آیا کودکان دچار اوتیسم از لحاظ هوشی نسبت به یکدیگر متفاوت هستند؟ اگر چنین هست، چه تمایزی بین این کودکان می توان قائل شد؟
در مورد سطح هوشی، کودکان اوتیسمی به دو دسته کلی تقسیم می شوند؛ کودکان با فرایند شناختی درجه اوج که هیچ مسئله هوشی ندارند. این دسته از کودکان دچار اوتیسم اگر قطعه ای از موسیقی را بشنوند، می توانند بدون آموزش آن را تکرار کنند. دسته دوم کودکانی هستند که از فرایند شناختی پایینی برخوردارند ولی معلول ذهنی به حساب نمی آیند و فقط در انجام کارهای روزانه ضعیف تر عمل می کنند.

بسیاری از کودکان زیر سه سال زمانی که ماشین لباسشویی یا پنکه روشن می شود، سریع به سمت آن می روند و محو تماشای آن می شوند. آیا تمام کودکانی که این حالت را دارند، دچار بیماری اوتیسم هستند؟
خیر؛ کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم به چرخیدن یا به وسایلی که می چرخند مثل پنکه و لباسشویی علاقه مند هستند و ممکن است ساعت ها خود را با تماشای آن ها سرگرم کنند و شدت و میزان این علاقه بسیار بالاست، در صورتی که یک کودک معمولی شاید پنج دقیقه زیاد این چرخش جذابیتش را از دست بدهد.

در مواردی دیده شده است است که با عوض کردن شرایط محیط زندگی و آشنای کودک دچار اوتیسم، او دچار استرس شدیدی می شود و رفتارهای غیرطبیعی را مانند خودزنی، کشیدن موی سر و… انجام می دهد. آیا این علائم می تواند نشانه ای از بیماری صرع یا بیش فعالی باشد؟
بیماران اوتیسمی به علت پرسشها ذهنی که دارند در برابر تغییرات از خود تصویر العمل نشان می دهند و ممکن است که علائم و رفتارهای غیرطبیعی از آن ها سر بزند. این رفتارها به هیچ وجه علت بر وجود بیماری دیگری نیست. در این مواقع، درمانگر کودک را به روان دکتر معرفی می کند تا با دارو، درمان شود.

آیا کودکان دچار اوتیسم همانند دیگر کودکان غیراوتیسمی می توانند به مدارس عادی بروند؟
این کودکان همانند دیگر فرزند ها هستند و دیگران نباید به چشم یک بیمار به آن ها نگاه کنند، این فرزند ها هیچ مشکلی ندارند فقط در انجام فعالیت و کارهای روزانه ضعیف تر از دیگران هستند و می توانند همانند همسالان خود به مدرسه بروند.

کودک مبتلا به اوتیسم می تواند وارد مدرسه عادی شود

به عنوان یک متخصص که با کودکان دچار اوتیسم بسیاری برخورد داشته اید، چه توصیه ای به والدین این گونه کودکان دارید؟
بسیاری از والدین این که فرزند دلبندشان دچار اختلال ذهنی و بیماری اوتیسم هست، دچار رنجش و ناراحتی هستند؛ این گونه والدین باید بدانند که این کودکان غیرعادی نیستند و به آن ها به چشم بیمار نگاه نکنند و آن ها را طرد نکنند، این کودکان مشکلی ندارند فقط در انجام فعالیت هایشان ضعف دارند که با کمک والدین، این امر می تواند اصلاح پیدا کند.

مهم ترین نشانه های اوتیسم را بشناسید
در درمان و کنترل عوارض ناشی از اوتیسم، مسئله شناسایی به موقع عارضه اهمیت بسیاری دارد. در ادامه نشانه های مهم این بیماری را با هم مرور می کنیم.

ارتباط کودک مبتلا به اوتیسم یک طرفه است
کودک مبتلا به اوتیسم نمی تواند با دیگران ارتباط برقرار کنند. این کودکان به لخبند یا خستگی دیگران توجهی ندارند و نمی توانند نوبت را رعایت کنند. آن ها ارتباط یک طرفه برقرار می کنند و به همین علت ارتباطشان موثر نیست.

واژه سازی کودک مبتلا به اوتیسم غیرطبیعی است
ممکن است واژه سازی به شکل بازی در کودکان عادی هم دیده شود ولی جایگزین کردن همیشگی واژه ها، مختص مبتلایان به اوتیسم است.

اوتیسم گاهی خفیف هست، گاهی شدید!
ممکن است کودکی تمام علائم بیماری را داشته و کودکی گوشه گیر در جامعه ظاهر شود. در بعضی موارد کودک فقط مسئله ارتباطی دارد و نمی تواند تبادل احساسات کند. کودک مبتلا به اوتیسم ساعت ها یک بازی تکراری انجام می دهد. در صورتی که هم سالان زیاد از پنج دقیقه بازی را انجام نمی دهند. کودک مبتلا به اوتیسم محو پنکه و لباسشویی می شوند.

تشخیص اوتیسم در بدو تولد ممکن نیست
علائم اوتیسم معمولا از نه ماهگی قابل تشخیص است ولی در دو، سه سالگی کاملا مشخص می شود.

کودک مبتلا به اوتیسم ارتباط چشمی ندارد
در موارد میانگین تا شدید این بیماری، این کودکان ارتباط چشمی ندارند. کودک مبتلا به اوتیسم توانایی ذهن خوبی ندارد؛ نمی تواند به محیط توجه کند یا خود را جای دیگران بگذارد و احساسات دیگران را درک کند.

باید توقع خود را از کودک مبتلا به اوتیسم تعدیل کنیم
اگر ناتوانی ها را نادیده بگیریم و فقط به توانایی ها توجه کنیم، مانع پیشرفت کودک می شویم چون به مرور ضعف ها شدیدتر می شود و حتی روی توانایی ها سایه می اندازد.

کودک مبتلا به اوتیسم می تواند وارد مدرسه عادی شود
خیلی از کودکانی که اوتیسم خفیف دارند، به مدارس عادی راه پیدا می کنند و اتفاقا برایشان بهتر است لیکن حضور آن ها در کنار کودکان دچار اوتیسم که علائم شدید دارند، می تواند باعث بروز رفتارهای کلیشه ای در آن ها شود.