راهکاری جهت تعامل کودک با محیط زیست

یکی از مهمترینِ این چالشها، تعامل اخلاقی کودک با حیوان و محیط زیست هست. اغلب بزرگترها در شرایطی که بازی کودک با حیوان یا حضورش در محیط زیست همراه با احتمال آسیب رساندن به آنها باشد، نمیدانند چه باید کرد؟ آیا باید مانع کار کودک شد؟ او را آزاد گذاشت یا اینکه راجع به اصول اخلاقی به کودک توضیح داد و اینکه آیا اصلا کودک توانایی درک این اصول اخلاقی را دارد یا خیر؟

الهام فخرایی- بخش خانواده ایرانی تبیان

امروزه فضاهای آپارتمانی شیوه¬ی غالب زندگی بخصوص در شهرهای بزرگ محسوب می شود؛ این شرایط، تعامل افراد و به خاص کودکان را با محیط زیست و حیوانات به حداقل رسانده هست. با این حال بعضی والدین با نگهداری حیوانات خانگی در فضای آپارتمان، تدارکِ فضایی محدود در حیاط منزل یا برنامه ریزی جهت حضور در طبیعت، وقت این تعامل را جهت کودکانشان فراهم می کنند. جهت این افراد، ملزومات نگهداری از حیوانات و شیوه مدیریت تعامل کودک و حیوان غالبا چالش برانگیز است.

توانایی غلبه بر خودمحوری

شاید عجیب به نظر برسد، ولی مطالعات نشان می دهد کودکان از سن دو سالگی بتدریج نشانه هایی از توانایی غلبه بر خودمحوری و خودخواهی منفی را آشکار می کنند، به همین علت این باور وجود دارد که کودک به طور تکوینی و زیستی دارای واکنش‌ها اخلاقی است و ما به عنوان بزرگسال باید تلاش کنیم که در جریان بزرگ شدن، این توانایی آسیب نبیند و رشد آن کند یا متوقف نشود.

راهکاری جهت تعامل کودک با طبیعت

درک این توصیه نیز مهم است که کودک به خاص تا قبل از ۴ سالگی به علت نگاه خودمحورانه، دنیا و تمامی مسایل را صرفا از چارچوب ذهنی و عاطفی خود درک می کند و کمتر بعنوان یک اصل اخلاقی خودش را ملزم به واکنش‌ها اخلاقی می داند. این رویکرد معمولا در فاصله ۵ تا ۷ سالگی نمود بیشتری پیدا می کند.

رفتار خشن و غیراخلاقی با طبیعت

بنابراین اگر در تعامل کودک با حیوانات واکنش‌ها خشن و غیراخلاقی مشاهده کردید، عالی ترین راهکار این است که از موضع شخصی کودک وارد شوید. در نظر داشته باشید که دغدغه اخلاقی بخصوص در مراحل اولیه متوجه افراد یا چیزهایی است که در ارتباط نزدیک با فرد قرار دارند، یعنی تمام آن چیزهایی که فرد به نوعی با آنها رابطه مداوم عاطفی یا مالکیت شخصی را تجربه می کند.

کودک نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ بنابراین جهت مواظبت از چیزها یا افرادی که با آنها ارتباط طولانی تری داشته و آنها را متعلق به خودش میداند، میل به و انگیزه بیشتری نشان میدهد. به همین علت جهت سوق دادن کودک از مرحله “مراقبت طبیعی” به “مراقبت اخلاقی” مورد نیاز است ابتدا این رابطه ها ایجاد و به تدریج تقویت شود تا مواظبت اخلاقی به عنوان یک واکنش‌ها ارزشمند جهت کودک درونی شده است و بتواند آن را به سایر موقعیت ها و مباحث تعمیم دهد.

یکی از مهمترینِ این چالشها، تعامل اخلاقی کودک با حیوان و محیط زیست هست. اغلب بزرگترها در شرایطی که بازی کودک با حیوان یا حضورش در محیط زیست همراه

طرح بحث

اگر کودکی مرتب حیوان خانگی اش را آزار می دهد یا به محیط زیست آسیب می رساند، به او بگویید که حیوان یا منطقه طبیعی مورد نظر به خاطر برخورد نامناسب و خشن مشابه افراد دیگری آسیب دیده است و بنابراین فعلا نمی تواند با آن حیوان بازی کند یا جهت تفریح به آنجا برود. در نظر داشته باشید که شما مستقیما واکنش‌ها کودک را نقد نمی کنید، بلکه راجع به شخص ناشناس دیگری صحبت می کنید. این روش کمک می کند کودک ماجرا را از زاویه ارتباطی خودش درک کند. شخص دیگری به حیوان یا طبیعتی که او در حال رابطه سازی هر چند منفی با آن بوده، آسیب رسانده و درنتیجه مانع این ارتباط شده است است.

این نقطه شروع یک چالش و گفتگواست. قاعده زرین اخلاق نیز اینجا کارآیی دارد: اگر همه فرزند ها بخواهند با حیوانات یا محیط زیست اینطور واکنش‌ها کنند چه اتفاقی می افتد؟ چه کسی تشخیص می دهد که چه چیزی جهت تو یا دیگری خوب است؟

اگر من با تو رفتاری بکنم و خیال کنم که تو لذت می بری ولی تو واقعا آن را دوست نداشته باشی، چطور می توانی آن را به من نشان بدهی؟ اگر زبان های متفاوتی داشته باشیم چطور؟ آیا ما می توانیم اطمینان داشته باشیم که حیوان چه احساسی دارد و چه می خواهد؟ درخت و رودخانه چطور؟ و ….

این گفت و گو می تواند با طرح فقط یک پرسش شروع و تا آنجا که کودک میل به دارد، ادامه پیدا کند. نقطه شروع و بازگشت مکرر ما در تقویت تعامل اخلاقی کودک و حیوانات، تقویت رابطه و پذیرش شاخصه های خودمحورانه، مالکیت طلبی کودک و نیز توسل به قاعده زرین اخلاقی هست.

اگر کودک به اندازه کافی با محیط زیست و حیوان در تعامل باشد، این ارتباط به مرور شکل خواهد گرفت و می توان جهت “مراقبت طبیعی” برنامه ریزی کرد. در مرحله بعد با همین گفت و گوها به تدریج زمینه ورود کودک به مرحله “مراقبت اخلاقی” فراگیر نسبت به حیوانات، محیط زیست و انسانها فراهم خواهد شد. بهار پیش رو وقت خوبی است تا تعامل اخلاقی با محیط زیست و حیوانات را در کنار کودکانمان تمرین کنیم.

راهکاری جهت تعامل کودک با طبیعت