وظایف والدین در تربیت کودک

«فرزند بر پدر سه حق دارد: گزینش مادر مناسب جهت او، نام نیک نهادن بر او، جدیّت در تربیت او»امام صادق (علیه السلام) می فرماید: مطابق این روایت شریف، پدر مهربان و مادر با عاطفه و دلسوز، باید در تربیت دینی فرزند مسیر ظریف و مشکلی را بپیمایند، جدیت داشته باشند، توانایی های درونی کودک را استخراج کنند و در شکوفا سازی آن گام بردارند.

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه واله وسلم) در این باره چنین مژده داده اند:

خدا رحم کند به بنده ای که فرزندش را در نیکی و سعادتش بازی می کند به این که به او احسان نماید و با او واکنش‌ها دوستانه داشته باشد و به آموزش و پرورش او بپردازد.

نکته مهم آن جاست که اگر طفل در میان خانواده ای بزرگ تربیت شود: یعنی پدر و مادر به یکدیگر احترام بگذارند. به مسئولیت ها کاملاً واقف باشند و تربیت را در محیطی آرام پیش ببرند. موفقیت او بسیار زیاد هست، از خانواده هایی که در آن به جای انس و آرامش، اختلاف و درگیری وجود دارد؛ پدر و مادری که از این امتحان سربلند بیرون بیایند. صاحب اجر دنیوی و اخروی خواهند شد. بر این اساس است که قرآن کریم می فرمایند: (سوره انفال/ آیه ۲۸).

وظایف والدین در تربیت کودک

و بدانید که اموال و فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شماست و خداست که پاداشی بزرگ نزد اوست.

وسیله آزمایش بودن فرزندان در آن است که چقدر می توانند، پدر و مادر را به خداوند نزدیک تر سازند و والدین نیز به چه میزان جهت رسیدن ثمره زندگی ارزش به قرب الهی تلاش و جدیّت می کنند. در تفسیر نمونه ذیل این آیه آمده است:

در مورد فرزندان که میوه های قلب انسان و شکوفه های حیات او هستند… غالباً چنین هست؛ بسیاری از کسانی را که به ظاهر، پای بند به امور دینی و پرسشها انسانی و اخلاقی هستند، می بینیم هنگامی که پای فرزندنشان به میان می آید، گویی پرده ای بر افکارشان می افتد و همه این پرسشها را فراموش می کنند، علاقه به فرزند باعث می شود که حرام را حلال و حلال را حرام بشمرند و جهت تأمین آینده خیالی او. تن به هر کاری بدهند و هر حقی را زیر پا بگذارند. باید خود را در این دو میدان بزرگ امتحان به خدا بسپاریم و به هوش باشیم که بسیار کسانی، در این دو میدان لغزیدند و سقوط کردند و نفرین ابدی را جهت خود فراهم ساختند باید اگر یک روز لغزشی از ما سر زد «ابولبابه» وار، در مقام جبران لغزش بر آییم و حتی اموالی را که باعث چنین لغزشی شده است هست، در این راه قربانی کنیم. در آخر آیه به آن ها که از این دو میدان امتحان (مال و فرزند) پیروز بیرون می آیند بشارت می دهد که «پاداش بزرگ نزد پروردگار است:« وانّ الله عنده اجر عظیم». هر قدر علاقه به فرزند بزرگ جلوه کند، و هر اندازه اموالی که مورد نظر است زیاد، مهم و جالب باشد باز اجر و پاداش پروردگار از آن ها برتر و عالی تر و بزرگ تر هست. ( تفسیر نمونه، ج ۷، ص ۱۳۸- ۱۳۹)

«فرزند بر پدر سه حق دارد: گزینش مادر مناسب جهت او، نام نیک نهادن بر او، جدیّت در تربیت او»امام صادق (علیه السلام) می فرماید: مطابق این

برای رسیدن به اجر و پاداش خدای مهربان و تربیت دینی فرزند، باید از همان ابتدای تولد اقدام کرده لیکن کودک از هنگامی که به دنیا می آید در حال یادگیری است و آنچه در اطراف می بیند، در خاطر خود می سپارد، اگر چه به مفهوم آن دست پیدا نکند ولی در سال های بعد آن را به مرحله ظهور می رساند.

شخصیت کودک در سال هایی از زندگی شکل می گیرد که خود هیچ گونه دخالتی در شکل دادن آن ندارد: بعد نقش والدین در چگونگی تربیت فرزند به منزله یک امانت الهی، بسیار تعیین کننده هست. البته باید به این توصیه توجه داشت که هر کودکی با توجه به شخصیت، پیشینه، علایق، نگرش ها و خصوصیاتش، روش تربیتی مختص به خود را می طلبد.

چه بسیار روش تربیتی جهت یک کودک در یک لحظه و موقعیت خاص پاسخ می دهد. ولی همان روش در لحظه ای بعد و موقعیتی دیگر جهت همان کودک، نتیجه ای منفی داشته باشد. یا چه بسا روش تربیتی جهت طفل از سوی مادر موثر افتد، ولی همان روش، اگر از سوی پدر به کار بسته شود موثر نباشد. لذا تربیت فرایندی سیال و تعاملی پویا و آینده نگری ناپذیر است که نمی توان جهت آن، نسخه ها و قوانین مشخصی تعیین کرد.

هر چقدر شخصیت مربّی جهت کودک دوست داشتنی تر باشد فرایند تربیتی نافذتر و موثرتر و هر چقدر تربیت او با نیکی، زیبایی، دوستی و اعتماد همراه گردد، اثرگذاری کلام و واکنش‌ها او زیاد خواهد بود.

بنابراین هسته مهم تربیت، بیش از هر عاملی، مربوط به واکنش‌ها و کردار والدین و شیوه های برقراری ارتباط موثر و نافذ با فرزندان است.

صداقت، صمیمیت، محبت، کنجکاوی، امید، پشتکار و صدها ارزش تربیتی و اخلاقی و حتی خداشناسی در فطرت و محیط زیست کودک وجود دارد، ولی بر اثر روش تربیتی ما ضعیف و نابود می شود: همان فطرتی که رسول خدا (صلی الله علیه واله وسلم) راجع به آن می فرمایند:

وظایف والدین در تربیت کودک

همه مولودها بر یک فطرت آفریده شده است اند: یعنی به خداوند معرفت دارند و اگر از ایشان پرسش شود که چه کسی آسمان و زمین را خلق کرده می گویند: خدا.

باید کوشید که این ارزش های بنیادی- اخلاقی و دینی خود به خود از درون او بشکفد نه این که تلاش داشته باشیم با تربیت فرزند، او را عوض کردن دهیم و به آنچه که خود می خواهیم تبدیل کنیم، لیکن این روش، مانعی در مسیر رشد و پرورش درون مایه های باطن طفل خواهد بود.

تربیت صحیح، تحولات اخلاقی و اجتماعی فرزند را جهت آینده پی ریزی می کند. به عقیده «بنیامین اسپارت» نویسنده کتاب تغذیه و تربیت کودک «انجام هر فعالیتی در ابتدای کودکی و آموختن هر مهارتی ومودّب شدن به هر تربیتی، زمینه را جهت رشد روز افزون و تصاعدی در سال های بعدی فراهم می آورد و نقش تربیت ها و اموزش های وقت کودکی و نوجوانی پا برجا و ثابت خواهد ماند.»

این سخن، قرن ها قبل در روایات معصومین (علیه السلام) آمده هست، امیرالمومنین علی (علیه السلام) در نامه ای خطاب به فرزندش امام حسن (علیه السلام) می فرمایند:

«فرزند بر پدر سه حق دارد: گزینش مادر مناسب جهت او، نام نیک نهادن بر او، جدیّت در تربیت او»امام صادق (علیه السلام) می فرماید: مطابق این

پس در تربیت تو شتاب کردم، پیش از آن که دل تو سخت شود و عقل تو به چیز دیگری مشغول گردد تا به استقبال کارهایی بروی که صاحبان تجربه، زحمت آزمون آن را کشیده اند و تو را از تلاش و یافتن بی نیاز ساخته اند.

به باعث تأثیر آموزش دینی در روح و روان کودک، امامان می کوشند، نهاد فرزند را از همان دوران کودکی بر اساس توحید و ایمان پرورش دهند؛ زیرا:

– قلب کودک در این دوران خالی از پلیدی هاست و مثل زمینی می ماند که هر چه در آن کشت شود، به بار خواهد نشست؛ لذا باید صفات اخلاقی و اجتماعی در او پرورش داده تا تثبیت پیدا کند.

وظایف والدین در تربیت کودک

– ذهن طفل به اموری مثل خانواده فرزند، جمع مال و… مشغول نشده و به آسانی آموزش پذیر هست. البته باید در نظر داشت که با تشبیه (قلب کودک) به زمین خالی، نباید نقش وراثت و عوامل پیشینی را نادیده انگاشت؛ لیکن آن ها نیز در تربیت موثر است.

– اگر کودک بدون تربیت به مرحله نوجوانی پا نهد، بعضی استعدادهای تربیت پذیری او از دست می رود. لذا از عمرش بهره بافایده و موثری نخواهد برد.

– میزان تقلید و تأثیرپذیری انسان در دروان کودک زیاد از دوران های دیگر است و هر چه سن بالاتر می رود فرضیه الگوپذیری و تقلید. در او ضعیف تر خواهد شد.

بنابر آنچه آمد، توجه به تربیت فرزند، پیش از آن که پا به سن نوجوانی بگذارد و در هجوم حملات تهاجم فرهنگی نتواند از خود تصویر العملی نشان دهد، دارای اهمیت خاص ای هست. والدین باید در پی اندیشه ای باشند تا او را از فرو رفتن در گرداب فساد و سوء رفتارها نجات دهند. بسیاری از توصیه های تربیتی و اخلاقی در این رابطه نیز جنبه پیش گیری دارد و هم چون واکسن عمل می کند تا فکر و مغز طفل را از دوران کودکی در برابر انواع گوناگون انحرافات و مفاسد بیمه کند.

منبع :کتاب عطیه الهی/ فاطمه سادات آقا میری