معنی اسم کعبه

كعبه :    (عربي) ۱- مرتفع، جاي چهارگوش، مكعب؛ ۲- (اعلام) (= بیت‌الله الحرام): بنایی به شکل مکعب مستطیل در ابعاد حدود ۱۲×۱۰×۱۵ متر در شهر مکه، در کشور عربستان سعودی، قبله گاه مسلمانان جهان و مقدسترین مکان مذهبی در اسلام.

اسم کعبه در لغت نامه دهخدا

کعبة. [ ک َ ب َ ] (ع اِ)طاس بازی نرد. ج، کعبات. || برواره. بالاخانه. غرفه. || هر خانه ٔ چهارگوشه. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). ج، کعبات.
کعبة. [ ک ُ ب َ ] (ع اِمص ) دوشیزگی دختر. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد).
کعبة. [ ک َ ب َ ] (اِخ ) اسم بیت اﷲ. در اصل به معنی مرتفع است چون بنای کعبه از زمین مرتفع و بلند است لهذا کعبه نام کردند یا مرتفع است از روی مراتب. (غیاث ). قبله. (نصاب ). بنیة. ذات الورع. حمساء. خانه ٔ خدای. بیت اﷲ. بیت الحرام. بیت عتیق. بیت العتیق. (یادداشت مؤلف ). ناصرخسرو در سفرنامه وصف دقیقی از مکه و مسجد الحرام و کعبه و آداب حج دارد و مشاهدات خود را در سال ۴۴۲ هَ.ق. هرچه گویاتر بیان کرده است. وی پس از شرح شهر مکه و وصف مسجد حرام درباره ٔ کعبه نویسد: خانه ٔ کعبه میان ساحت مسجد است مربع طولانی که طولش از شمال به جنوب است و عرضش از مشرق به مغرب و طولش سی ارش است و عرضش شانزده و در خانه سوی مشرق است و چون در خانه روند رکن عراقی بر دست راست باشد و رکن حجرالاسود بر دست چپ و رکن مغربی جنوبی را رکن یمانی گویند و رکن شمالی مغربی را رکن شامی گویند و حجرالاسود در گوشه ٔ دیوار به سنگی بزرگ اندر ترکیب کرده اند ودر آنجا نشانده چنانکه چون مردی تمام قامت بایستد باسینه ٔ او مقابل باشد و حجرالاسود به درازی بدستی و چهار انگشت باشد و به عرض هشت انگشت باشد و شکلش مدوراست و از حجر الاسود تا در خانه چهار ارش است و آنجارا که میان حجر الاسود و در خانه است ملتزم گویند و در خانه از زمین به چهار ارش برتر است. چنانکه مردی تمام قامت بر زمین ایستاده برعتبه رسد و نردبان ساخته اند از چوب چنانکه بوقت حاجت در پیش در نهند تامردم برآن بر روند و در خانه روند و آن چنان است که بفراخی ده مرد بر پهلوی هم بدانجا بر توانند رفت و فرود آیند و زمین خانه بلند است بدین مقدار که گفته شد.
صفت در کعبه : دری است از چوب ساج به دو مصراع وبالای در شش ارش و نیم است و پهنای هر مصراعی یک گزوسه چهار یک چنانکه هر دو مصراع سه گزو نیم باشد و روی در فراز هم نبشته است و بر آن نقره کاری دایره ها وکتابتها نقاشی منبت کرده اند و کتابتهای بزر کرده و سیم سوخته دررانده و این آیت را تا آخر برآنجا نوشته «ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة» الاَّیة. و دو حلقه ٔ نقره گین بزرگ که از غزنین فرستاده اند بر دو مصراع در زده چنانکه دست هرکس که خواهد بدان نرسد و دو حلقه ٔ دیگر نقره گین خردتر از آن هم بر دو مصراع در زده چنانکه دست هرکس خواهد بدان رسد و قفل بزرگ از نقره بر این دو حلقه ٔ زیرین بگذرانیده که بستن در بدان باشد و تا آن قفل برنگیرنددر گشوده نشود.
صفت اندرون کعبه : عرض دیوار یعنی ثخانتش شش شبر است و زمین خانه را فرش از رخام است همه سپید و در خانه سه خلوت کوچک است بر مثال دکانها یکی مقابل در و دو برجانب شمال و ستونها که در خانه است و در زیر سقف زده اند همه چوبین است چهار سو تراشیده از چوب ساج الا یک ستون مدور است و از جانب شمال تخته سنگی رخام سرخ است طولانی که فرش زمین است و می گویند که رسول علیه الصلوة و السلام بر آنجا نماز کرده است و هر که آن را شناسد جهد کند که نماز بر آنجا کند و دیوار خانه به همه تخته های رخام پوشیده است از ایوان و بر جانب غربی شش محراب است از نقره ساخته و به میخ بر دیوار دوخته هریکی به بالای مردی به تکلف بسیار از زر کاری و سواد سیم سوخته و چنان است که این محرابها از زمین بلندتر است و مقدار چهار ارش دیوار خانه از زمین برتر نهاده است و بالاتر از آن همه دیوار از رخام است تا سقف به نقارت و نقاشی کرده و اغلب به زر پوشیده هر چهار دیوار و در آن سه خلوت که صفت کرده شد که یکی در رکن عراقی است و یکی دررکن شامی و یکی در رکن یمانی در هر سو بیغوله دو تخته چوبین به مسمار نقره بر دیوارها دوخته اند و آن تخته ها از کشتی نوح علیه السلام است. هرتخته پنج گز طول و یک گز عرض دارد و در آن خلوت که قفای حجرالاسود است دیبای سرخ در کشیده اند و چون از در خانه در روند بر دست راست زاویه ٔ خانه چهار سو کرده مقدار سه گز درسه گز و در آنجا درجه ای است که راه آن بام خانه است و دری نقره گین به یک طبقه بر آنجا نهاده و آن را باب الرحمة خوانند و قفل نقره گین بر او نهاده باشد و چون بر بام شدی دری دیگر است افکنده همچون در بامی هردو روی آن در نقره گرفته و بام خانه به چوب پوشیده است و همه پوشش را به دیبا در گرفته چنانکه چوب هیچ پیدا نیست و بر دیوار پیش خانه از بالای چوبها کتابه ای است زرین بر دیوار آن دوخته و نام سلطان مصر بر آنجا نوشته که مکه گرفته و از دست خلفای بنی عباس بیرون برده – و آن المعز لدین اﷲ بوده است – و چهار تخته ٔنقره گین بزرگ دیگر است برابر یکدیگر هم بر دیوار خانه دوخته به مسمارهای نقره گین و بر هریک نام سلطانی از سلاطین مصر نوشته که هریک از ایشان بروزگار خود آن تخته ها فرستاده اند و اندر میان ستونها سه قندیل نقره ای آویخته است و پشت خانه به رخام یمانی پوشیده است که همچون بلور است و خانه را چهار روزن است به چهارگوشه و بر هر روزنی از آن تخته ای آبگینه نهاده که خانه بدان روشن است و باران فرو نیاید و ناودان خانه از جانب شمال است بر میانه ٔ جای و طول ناودان سه گز است. و سرتاسر بزر نوشته است. و جامه ای که خانه بدان پوشیده بود سپید بود و بدو موضع طراز داشت. طرازی را یک گز عرض و میان هردو طراز ده گز به تقریب و زیر و بالا به همین قیاس. چنانکه بواسطه ٔ دو طراز علوخانه به سه قسمت بود هریک به قیاس ده گز و بر چهار جانب جامه محرابهای رنگین بافته اند و نقش کرده و به زر رشته و پرداخته بر هر دیواری سه محراب یکی بزرگ بر میان و دو کوچک بر دو طرف چنانکه بر چهار دیوار دوازده محراب است… (سفرنامه ٔ چ دبیرسیاقی صص ۹۴ – ۹۸). یاقوت در قرن هفتم در معجم البلدان کعبه را از قول بشاری چنین توصیف می کند: کعبه در وسط مسجدالحرام قرار دارد و بشکل مربع است و در آن از زمین باندازه ٔ قامتی بلندتر است و آن را دو لت می باشد که هر لتی از صفحات نقره ٔ آب طلا داده شده پوشیده شده است و بطرف مشرق قرار گرفته. طول مسجد الحرام سیصد و هفتاد ذراع و عرض آن ۳۱۵ ذراع میباشد در حالی که طول کعبه ۲۴ ذراع و یک وجب است و عرض آن ۲۳ ذراع و یک وجب است. اندازه ٔ دور حجر ۲۵ ذراع و از آن طوف صد ذراع و هفت ذرع است بلندی آن بجانب آسمان ۲۷ ذراع و حجر بطرف شام است و در آن «میزاب » می گردد و دیوارها و زمین آن از سنگ مرمر است و آن را حطیم می نامند. طواف در پشت آن قرار دارد. نمازگزاری بسوی آن جائز نیست. حجرالاسود بر رکن شرقی در مقابل باب است. قبه ٔ زمزم مقابل باب است و طواف بین این دو قرار گرفته و در عقب این دو قبة الشراب است و در آن حوضی است. مقام ابراهیم در وسط بیتی است که در آن باب قرار دارد و آن به بیت نزدیکتر از زمزم می باشد و بر آن صندوق آهنی است که طول آن از قامت انسانی برتر است و آن از پارچه پوشیده شده. مقام در هر موسم حجی بطرف بیت رفع می شود و چون باز گردیده شد بر روی آن صندوق چوبی که دارای دری است قرار می گیرد. این در از ایام نماز باز می گردد و چون امام سلام داد آن را دست می کشد و سپس در آن را می بندد و در آن اثر پای ابراهیم می باشد و آن سیاه رنگ و بزرگتر از حجرالاسود است. طواف از رمل فرش شده و مسجد از سنگ ریزه و بر گرد صحن سه رواق می گردد که بر روی ستونهای مرمرین قرار دارد و این ستونها را مهدی از اسکندریه بر روی آب تا جده آورده است. یاقوت بعد از تاریخ کعبه و طرز ساختمان آن بوسیله ٔ ابراهیم و سختی هایی که برکعبه گذشته است سخن می گوید. حمداﷲ مستوفی در قرن هشتم وصف کعبه در نزهة القلوب چنین آرد: مسجد حرام اندر میان شهر است و صحن از طواف گاه حجاج و خانه ٔ کعبه بر میان آن صحن است و آنکه در جامع های بلاد بر میان صحن عمارتی سازند جهت مناسبت با مسجد حرام و کعبه باشد و مسجد حرام را چهار در است باب بنی شیبه برطرف عراقی است. و مایل شمال و باب صفا بر طرف شرقی است. در عهد رسول پنج سال پیش از مبعث قوم قریش خانه ٔ کعبه را عمارت کردند به درختهایی که نجاشی پادشاه حبشه جهت کلیسای انطاکیه براه دریا به شام می فرستاد و حق تعالی آن کشتی را غرق کرد و آن چوبها را به جده انداخته و مکیان به اجازت او بردند و خانه ٔ کعبه بدان مسقف گردانیدند و چهار قائمه ٔ چوبین در زیر سقفش وضع کردند و حضرت رسول براه حکمی به دست مبارک خود بتراضی قریش حجرالاسود را بیرون خانه ٔ کعبه در رکن عراقی نشاند بر بلندی کم از قامتی تا دست در آن توان مالید وآن رکن مایل شرقی است و مقام ابراهیم و زمزم نزدیک اوست و رکنی که مایل شمالی است رکن شامی گویند و رکنی که مایل غربی است رکن حبش گویند و آنکه جنوبی است رکن یمانی گویند و دری یک مصراعی بر در خانه ٔ کعبه نشاندند و رویش را در نقره گرفتند از آهوان نقره که در چاه زمزم یافته بودند. در عهد عبداﷲبن زبیر چون بنی امیه دیوار کعبه را بسنگ منجنیق خراب کرده بودند و او آن را عمارت کرد و خانه را بزرگتر و دو در گردانید و حجرالاسود در اندرون خانه ٔ کعبه در دیوار نشاند وگفت که چون رسول فرمود که حجرالاسود از خانه ٔ کعبه است باید که در اندرون کعبه باشد. بعد از او حجاج بن یوسف ثقفی وضع عمارت او باطل کرد و حجرالاسود را بیرون آورد چنانکه رسول کرده بود بر رکن شمالی که عراقی گویند نشاند و خانه با قدر اول برد و یک در ساخت و طول آن خانه بیست و چهارگز و بدستی در عرض بیست و سه گز و بدستی است و مساحتش پانصد و هفتاد و پنج گز باشدو مساحت اندرون خانه ٔ کعبه چهارصد و چهل و چهار گز است و علو آن خانه بر بیرون بیست و هفت گز است. و بامش بقلعی اندوده و ناودان سیمین دارد بطرف راست و درچپ خانه ٔ زمزم است و اول کسی که آن خانه را جامه پوشانید تبع یمن، اسعد، ابوکرب حمیری بود و او معاصر بهرام گور و قصی پنجم پدر حضرت رسول بوده است. (نزهة القلوب چ دبیرسیاقی ص ۵ – ۶). کعبه در قرن سیزدهم هجری بدین شرح وصف شده است : مسجدالحرام در وسط شهرمکه واقع است که بخاطر فضیلت همان مسجد این شهر به ام القری شهرت یافته است و خانه ٔ معروف کعبه که بنا بگفته ٔمورخین اسلامی حضرت ابراهیم آن را بنا کرده در مسجد الحرام واقع است و خلفای اسلامی و پادشاهان هریک که بر آنجا دست یافته اند از زمان حضرت محمد تاکنون در زیبایی و تزیین مسجدالحرام کوشیده اند بطوری که از وضع سابق و تزیینات قدیمی آن چیزی اکنون بجای نمانده است. مسجد الحرام صحن وسیع و با شکوهی دارد در اطراف آن طاقنماهائی روی ستونهائی بلند زده شده است و وسط آن ستونها گنبدهای کوچک بسیار دیده میشود و در گوشه های مسجد مناره ها بنا شده است. بسیاری از مساجد دیگر که در شهرهای اسلامی و بخصوص سوریه ساخته اند از روی نقشه ٔ ساختمان مسجد الحرام بنا شده است. خانه ٔ کعبه عبادتگاه مسلمانان در وسط صحن واقع شده و آن عبارت است از یک بنای سنگین بشکل مکعب که ارتفاع آن ۴۰ پا و طولش ۱۸ پا و عرض آن ۱۴ پا می باشد. و جز یک در که باندازه ٔ ۷ پا از زمین بلند است در دیگری ندارد و برای رفتن بداخل آن از نردبان متحرکی که در ایام حج در آنجا نصب می کنند استفاده میشود و داخل کعبه از سنگهای مرمر فرش شده و قندیلهای زرین بسیار در اطراف آن آویزان و اطراف آن را با کتیبه های قیمتی تزیین کرده اند. تزیینات داخلی کعبه و اشیاء قیمتی آن همیشه مورد گفتگو بوده است و مسافران بسیار از آن ذکر کرده اند. در قسمت بیرون خانه کعبه در یک قطعه از دیوارهای خارجی آن حجرالاسود سنگ معروف بکار رفته این سنگ چنانچه مسلمانان گویند، فرشتگان آن را از بهشت آورده اند تا ابراهیم هنگام بنای خانه پای خود را روی آن نهد قطرش ازمساحت هفت قیراط زیادتر نیست و ما چیز مقدسی سراغ نداریم که زمانی دراز مورد احترم و تعظیم مردم باشد همانند حجرالاسود که از قرنها پیش از اسلام تاکنون مورداحترام و تکریم مردم است. خانه ٔ کعبه را در هر سال با روپوش سیاهی می پوشانند که همه سمت آن جز جای حجرالاسود و چند قدم از زمین بقیه ٔ آن را پوشیده است و چون موسم حج شد در قسمت بالای پرده ٔ کعبه نواری کمربندی میدوزند که آیات قرآنی روی آن زردوزی شده است. در صحن مسجد الحرام یک ساختمان چهار گوش است که بر روی چشمه ٔ آبی که در آنجا است بنا شده و آن چشمه را چنانکه گویند هنگامی که هاجر تشنگی فرزندش اسماعیل را دیدو سراسیمه در آن دره برای پیدا کردن آب به این سو وآن سو میدوید و برای اینکه جان دادن بچه ٔ خود را ازشدت تشنگی نبیند رو از او گردانده بود، فرشته ای در آن بیابان ظاهر ساخت و بدینوسیله آن دو را از تشنگی نجات داد. (تلخیص از ترجمه تمدن اسلام و عرب تألیف گوستاو لوبون ترجمه ٔ فخر داعی ص ۴۱ و ۴۲) : یا ایهاالدین آمنو لاتقتلوا الصید و انتم حرم و من قتله منکم متعمداً فجزاء مثل ماقتل من النعم یحکم به ذواعدل منکم هدیاً بالغ الکعبة او کفارة طعام مساکین اوعدل ذلک صیاماً لیذوق و بال امره… (قرآن ۹۵/۵). جعل اﷲ الکعبة البیت الحرام قیاماً للناس و الشهر الحرام و الهدی و القلائد ذلک لتعلموا ان اﷲ یعلم ما فی السموات و ما فی الارض وان اﷲ بکل شی ٔ علیم. (قرآن ۹۷/۵).
کعبه را می که خواست کرد خراب
سورة الفیل را بده تفصیل.
ناصرخسرو.
پریر قبله ٔ احرار زاولستان بود
چنانکه کعبه ست امروز اهل ایمان را.
ناصرخسرو.
چو کار کعبه ٔ ملک جهان بدان آمد
که باد غفلت بربود ازو همی استار.
ابوحنیفه ٔ اسکافی (از تاریخ بیهقی ص ۳۶۹).
در راه خدا دو کعبه آمد منزل
یک کعبه ٔ صورت است و یک کعبه ٔ دل
تا بتوانی عمارت دلها کن
بهتر ز هزار کعبه باشد یک دل.
خواجه عبداﷲ انصاری.
گفت نی گفتمش چو گشتی باز
مانده از هجر کعبه دل بدو نیم.
ناصرخسرو.
گر دو شود قبله مان نی عجبی بس از آنک
او به شماخی نهاد کعبه ٔ دیگر بنا.
خاقانی.
نزدمن کعبه ٔ کعبه است خراسان که ز شوق
کعبه را محرم گردان به خراسان یابم.
خاقانی.
راهی است ورا به کعبه ٔ مجد
بی زحمت ناقه و بیابان.
خاقانی.
آنم که با دو کعبه مرا حق خدمت است
آری بر این دو کعبه توان جان نثار کرد.
خاقانی.
رود کعبه در جامه ٔ سبز عیدی
مگر بزم خاقان ایران نماید.
خاقانی.
بدست آز مده دل که بهر فرش کنشت
ز بام کعبه ندزدند مکیان دیبا.
خاقانی.
کامروز حلقه ٔ در کعبه ست آسمان
حلقه زنان خانه ٔ معمور چاکرش.
خاقانی.
درگاه او را مقصد آمال و امانی و کعبه ٔ مطالب و مبانی ساخته بودند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
آنکه اساس تو برین گل نهاد
کعبه ٔ جان در حرم دل نهاد.
نظامی.
تا روی تو قبله ٔ نظر کردم
از کوی تو کعبه ٔ دگر کردم.
عطار.
سعدی ره کعبه ٔ رضا گیر
ای مرد خدا ره خدا گیر.
سعدی.
آرزومند کعبه را شرطست
که تحمل کند نشیب و فراز.
سعدی.
بر در کعبه سائلی دیدم
که همی گفت و میگرستی خوش.
سعدی.
جامه ٔ کعبه را که می بوسند
او نه از کرم پیله نامی شد.
سعدی.
ساربانا جمال کعبه کجاست
که بمردیم در بیابانش.
سعدی.
عاکفان کعبه ٔجلالش به تقصیر عبادت معترف. (گلستان سعدی ).
ترسم نرسی به کعبه ای اعرابی
کاین ره که تو میروی به ترکستان است.
سعدی.
روی من در تست آمد شد به سوی دیگران
من درون کعبه ام هرسو که رو آرم رواست.
سلمان ساوجی.
با خامه کی توانم وصف تو قطع کرد
کعبه کجا و رهروی نی سوارها.
واعظ قزوینی.
کعبه و دیر هردو در کار است
آسیا را دو سنگ می باید.
سراج قمری.
– کعبه ٔ آمال ؛ قبله ٔ آرزوها. امیدگاه انسانی.
– کعبه ٔ جان ؛ کنایه از مراد و مقصد جان. (آنندراج ).
– کعبه ٔ جهان گرد ؛ کنایه از آفتاب و خورشید است. (ناظم الاطباء) (آنندراج ).
– کعبه ٔ رهرو ؛ کنایه از آفتاب جهانگرد است. (برهان ) (از آنندراج ) (ناظم الاطباء).
– کعبه ٔ محرم نشان ؛ کنایه از خورشید جهانگرد. (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
– کعبه ٔ مقصود ؛ کعبه ٔ منظور. کعبه که مقصد راهرو است. کعبه ٔ مورد نظر طالب :
یارب این کعبه ٔ مقصود تماشاگه کیست
که مغیلان طریقش گل و نسرین من است.
حافظ.
رجوع به حج و مسجد الحرام شود.
– امثال :
چو کفر از کعبه برخیزد کجا ماند مسلمانی .
(از مجموعه ٔ امثال هند).
|| صوفیان مقام وصلت را کعبه گویند. (کشاف اصطلاحات الفنون ). || نبی علیه السلام در تداول فرقه ٔ سبعیه. (کشاف اصطلاحات الفنون ).

اسم کعبه در فرهنگ فارسی

کعبه
بنایی است بصورت ظاهر شبیه بانگشتری و طرح آن تقریبا مکعب غیر منتظم میباشد . با این همه اطاقی که در وسط مسجد الحرام واقع است و دور آن طواف میکنند بشکل کعب ( مکعب ) است ( وجه تسمیه ) . این خانه را حضرت ابراهیم بنا نهاد و آنرا خانه خدا قرار داد . پس از آن در دوره قبل از اسلام بتخانه قبایل مختلف عربی گردید و بتهای بزرگی مانند : [ لات ] [ عزی ] [ هبل ] و [ ود ] در آن جای داشتند و آن زیارتگاه بت پرستان بود . پس از ظهور اسلام حضرت محمد ص پیغمبر اسلام آنرا قبله گاه و زیارتگاه مسلمانان قرار داد و زیارت آنرا بر مسلمانان واجب گردانید. اکنون هر سال عده زیادی . از مسلمانان بزیارت آن میروند و در روز دهم ماه ذی الحجه بر دور آن طواف میکنند و مراسم حج را بجای می آورند . قصی بن کلاب و اجداد حضرت محمد ص پرده داری و سدانت کعبه را بعهده داشتند. [حجر الاسود ] – سنگ سیاه مقدس – در دیواره آن نصب گردیده است .
خانه چهارگوش، غرفهخانه مکه که زیارتگاه مسلمانانست، بیت الله
( اسم ) ۱ – جای چهار گوش مکعب . ۲ – ( اسم ) ۳ – قطعه ای استخوانی مکعب که بر آن شمار. اعداد از یک تا شش نوشته یا کنده شده و در بازی نرد بکار رود و آنرا با دست گیرند یا در میان طاس نهند و بر تخته نرد افکنند و مطابق عددی که آن نشان دهد بازی کنند تثنی. آن : کعبتین . یا کعب. جان . مقصد جان منظور روح . یا کعب. جهانگرد . آفتاب جهانتاب . یا کعب. دل . یا کعب. رهرو . آفتاب جهانتاب . یا کعب. محرم نشان . آفتاب جهانتاب .
دوشیزگی دختر
کعبه الاسلام
بنایی است بصورت ظاهر شبیه بانگشتری و طرح آن تقریبا مکعب غیر منتظم میباشد . با این همه اطاقی که در وسط مسجد الحرام واقع است و دور آن طواف میکنند بشکل کعب ( مکعب ) است ( وجه تسمیه ) . این خانه را حضرت ابراهیم بنا نهاد و آنرا خانه خدا قرار داد . پس از آن در دوره قبل از اسلام بتخانه قبایل مختلف عربی گردید و بتهای بزرگی مانند : [ لات ] [ عزی ] [ هبل ] و [ ود ] در آن جای داشتند و آن زیارتگاه بت پرستان بود . پس از ظهور اسلام حضرت محمد ص پیغمبر اسلام آنرا قبله گاه و زیارتگاه مسلمانان قرار داد و زیارت آنرا بر مسلمانان واجب گردانید. اکنون هر سال عده زیادی . از مسلمانان بزیارت آن میروند و در روز دهم ماه ذی الحجه بر دور آن طواف میکنند و مراسم حج را بجای می آورند . قصی بن کلاب و اجداد حضرت محمد ص پرده داری و سدانت کعبه را بعهده داشتند. [حجر الاسود ] – سنگ سیاه مقدس – در دیواره آن نصب گردیده است .
کعبه بان
حافظ کعبه . سادن
کعبه پرست
پرستنده کعبه . کعبه ستا . آنکه کعبه را پرستد.
کعبه پرستی
پرستش کعبه . کعبه ستایی
کعبه جهان گرد
کنایه از آفتاب و خورشید است .
کعبه جو
جوینده کعبه . طالب کعبه . زائر کعبه
کعبه خو ی
( صفت ) خوشخوی .
کعبه رهرو
کنایه از آفتاب جهانگرد است .
کعبه رو
( صفت ) آنکه بسوی کعبه رود : ( نالان بسر کوی تو آییم که ذوقی است در قافل. کعبه روان بانگ جرس را ) . ( کمال خجندی )
کعبه زرتشت زردشت
بنایی است برج مانند از دوره هخامنشی در نقش رستم . این بنا ساختمان سنگی مکعب شکلی است . فاصله آن تا کوه ۴۶ متر و برابر آرامگاه چهارمی که متعلق به داریوش دوم است بنا گردیده . بلندی آن در حدود ۱۲ متر و از ۱۹ ردیف سنگهای سفید تشکیل مییابد . در سه بدنه شمالی خاوری و جنوبی آن سه کتیبه بسه زبان پهلوی ساسانی پهلوی اشکانی و یونانی وجود دارد . پرفسور زاره معتقد بود که بنای مزبور آتشکده بوده و درفشهای شاهنشاهی را در آنجا حفظ میکرده اند ( زاره صنایع ایران قدیم . پاریس ص ۱۴ ) .
کعبه ستای
ستاینده کعبه . آنکه کعبه را ستاید.
کعبه ستایی
عمل کعبه ستای . کعبه پرستی
کعبه شناس
شناسنده کعبه . آنکه کعبه شناسد.
کعبه شناسی
عمل کعبه شناس . معرفت به کعبه
کعبه محرم نشان
کنایه از خورشید جهانگرد
کعبه نشین
نشیننده کعبه . آنکه در کعبه نشیند.
کعبه وار
مانند کعبه . شبیه کعبه
کعبه ویران کن
ویران کننده کعبه . آنکه کعبه را خراب کند. خطایی ناسزا گونه کسی را که شقاوت او را بیان کردن خواهند.
خانه کعبه
بیت العتیق

اسم کعبه در فرهنگ معین

کعبه
(کَ بِ) [ ع . کعبة ] (اِ.) ۱ – هر خانة چهارگوشه، غرفه . ۲ – خانه خدا، بیت الحرام .

اسم کعبه در فرهنگ فارسی عمید

کعبه
۱. خانۀ خدا در مکه.
۲. آنچه شکل مکعب داشته باشد.
۳. [قدیمی] خانۀ چهارگوش، غرفه.