از بازی می توان به عنوان ابزاری جهت رشد اجتماعی، شناختی و عاطفی کودکان استفاده کرد. هر شکل خاص از بازی که جهت کودکان در حکم گذر از
نقش واهمیت بازی درفرآیند اجتماعی شدن کودک
از بازی می توان به عنوان ابزاری جهت رشد اجتماعی، شناختی و عاطفی کودکان استفاده کرد. هر شکل خاص از بازی که جهت کودکان در حکم گذر از یک مرحله رشد محسوب میشود؛ به آنها این امکان را میدهد که ارتباط متقابلی با محیط و نقش های اجتماعی موجود در آن برقرار کنند. رشد اجتماعی زمانی پدید می آید که کودک خود را با نقش های متفاوت اجتماعی مطابقت میدهد.
براساس عقاید پیاژه، تمرین نقش های اجتماعی، آگاهی از این نقش ها و رشد ارزش های اخلاقی، همه با بازی همبستگی دارد. بازی میتواند به عنوان یک عامل نیرومند اجتماعی شدن در زندگی کودکان به کار گرفته شود. در بازی، کودک احساسات درونی خود را بدون اراده ابراز میکند و نقش هایی را به خود می گیرد که در همان لحظه در هنگام بازی و نیز در دنیای اجتماعی وسیع تر، وجود دارد. در مرحله ابراز احساسات، هر نقشی، به فرد یاد میدهد که بیرون از خویشتن خویش بایستد و درک خویشتن و تفکر راجع به خود را به عنوان یک پدیده اجتماعی که جدا از دیگران، ولی وابسته و در ارتباط با
بازی وسیله مهم کودک جهت یادگیری راجع به خود، بدن و استعدادهایش جهت حرکت است
آنهاست، تکامل بخشد. “جیمز برونر” یکی از معروفترین روان شناسان شناختی معاصر است که به علت تحقیقات فراوان در زمینه رشد شناختی و رشد تربیتی شهرت دارد. او اعتقاد است که: » بازی تصادفی، شغل مهم کودک و نوباوه و پیشرو و منادی مسابقه در بزرگسالی است.» بازی این امر را ممکن میسازد که رفتارهای گسسته ای که تمرین میشود؛ بعدها با یکدیگر جمع شده است و در چارچوب حل مسأله به مهارت های خالقانه ای تبدیل شود که الزمه کارآیی اجتماعی هست. زیگموند فروید عقیده دارد که:«همه کودکان آرزو دارند موقعیت بزرگسالان را بدست آورند و در بازی های ارزش از بزرگسالان تقلید می کنند تا با این عمل بتوانند بر موقعیت های نامساعد و ناامید کننده دوران کودکی و نوجوانی تسلط یابند که در نهایت موجب میشود کودکان نگرش ها و آمادگی های جامعه بزرگسالان را کسب کنند.
نقش واهمیت بازی درفرآیند اجتماعی شدن کودک
« بازی وسیله مهم کودک جهت یادگیری راجع به خود، بدن و استعدادهایش جهت حرکت هست. بسیاری از مفاهیم بنیادین عاطفی در دنیای بانشاط و خوش حالی بخش بازی کودکان ریشه دارد. خودپنداره یا چگونگی نگرش شخص به خود، بدون بیان قضاوت یا مقایسه با دیگران، جنبه مهم واکنش‌ها عاطفی کودک بوده که دنیای بازیها و حرکات قدرتمند بر آن تأثیرگذار هست. براساس تحقیقات پیاژه، بازیهای کودک در دو سال اول زندگی بسیار راحت و بر اساس فعالیتهای حسی و حرکتی است و کودک فقط با مهره ها بازی می کند و از تکار و تقلید اعمال خوشحال میشود. طبیعی است که در این سن، قانونی نیز بر فعالیت های کودک حکفرما نیست و در واقع، بازی نوعی تقلید و تکرار الگوهای رفتاری و یا نوعی واکنش‌ها حرکتی است بی آن که کودک بر قوانین حاکم بر بازی اطلاع داشته باشد. بازی از بااهمیت ترین عوامل رشد جسمانی، اجتماعی، عاطفی، اخلاقی و عقلانی تلقی می شود. مهارت ها و تجارب کودک از طریق بازی رشد می کند و اعتبار آن نیز وسایل، مواد گوناگون، بزرگسالان و مربیان با تجربه ای هستند که بازی را عالی ترین راه جهت یادگیری و رشد کودک به حساب می آورند. بازی توانایی های کودک را به کار می اندازد و با خلاقیت همراه هست. بازی جهت کودک یک فعالیت طبیعی و منطبق بر فطرت اوست و باعث رشد همه جانبه او می شود. علاوه بر این که هنگام بازی، کودک نیروهای جسمانی و عقلانی خود را به کار میگیرد و مهارت های مختلفی را می آموزد؛ در بازی با کودکان دیگر، چگونگی ایجاد ارتباط با آنها را فرا می گیرد و دیگران را بهتر می شناسد و از خود نیز آشنایی بهتری به دست می آورد.
بازی، عواطف و احساسات کودک را بیدار ساخته، او را به سوی زندگی اجتماعی و قبول مسئولیت ها راهنمایی میکند. کودک از راه بازی یاد میگیرد که چگونه در استفاده از وسایل بازی با دیگران سهیم شود. کودک در بازی، چگونگی رعایت مقررات را با فرمانبرداری از مقررات وضع شده است می آموزد. در بازی های نمایشی، کودک نقش های مختلفی به عهده میگیرد و از طریق آنها، شخصیت خود را آشکار میسازد. عدم دخالت در بازی های کودکان و تحمیل نکردن روش بازی به آنها از نکاتی است که باید به آن توجه شود تا بازی تأثیر خود را در رشد همه جانبه کودک داشته باشد. کودک باید به روش خود بازی کند و به مرور، روش بازی و قواعد و مقررات آن را تجربه نماید. از نظریات قدیمی در مورد بازی، نظریه «صرف انرژی زاید» هست. در این نظریه، بازی کوششی است که جهت برطرف خستگی یا صرف نیروی زاید بدن انجام می شود. از نظر پیاژه چنین برخوردی نسبت به بازی، برخوردی سطحی هست؛ لیکن به هیچ وجه به اهمیت بازی، در ایجاد رشد روانی کودک توجه نشده هست. در آخرهای قرن نوزدهم، “کارل گروس” با مطالعه بازی های جانوران، نظریه ای در مورد بازی مطرح کرد. به نظر او بازی، تمرینی است که انسان را جهت زندگی آماده میکند و در رشد جسمانی و یادگیری او تأثیر بسیار زیادی دارد. “گروس” بازیها را به دو دسته تقسیم میکند:
۱ .بازیهایی که در آنها کنش عمومی مطرح می شود. ۲ .بازی هایی که کنش های اختصاصی را مشخص می کند.
عدم دخالت در بازی های کودکان و تحمیل نکردن روش بازی به آنها از نکاتی است که باید به آن توجه شود تا بازی تأثیر خود را در رشد همه جانبه کودک داشته باشد
از بازی می توان به عنوان ابزاری جهت رشد اجتماعی، شناختی و عاطفی کودکان استفاده کرد. هر شکل خاص از بازی که جهت کودکان در حکم گذر از
همان طور که جانوران، ضمن بازی به تمرین غریزه های خاصی مانند شکار و پیکار می پردازند؛ کودک نیز با بازی کردن، توانایی های خود را آزمایش و غرایز اجتماعی خود را تقویت می کند. از نظر گروس هنگامی که کودک در گهواره دست و پا میزند یا تالش می کند که توپی را پرت کند؛ خود را جهت فعالیت های آینده آماده میکند. هنگامی که که کودکان یکدیگر را به مبارزه می طلبند، غریزه جنگجویی در آنها شکل میگیرد که به صورت یک عمل شرکت یافته در آینده مورد استفاده قرار میگیرد. به نظر او علاوه بر این که بازی موجب رشد جسمی کودک می شود در رشد زبان او نیز موثر است و معیارهای اخلاقی و اجتماعی را در او شکل میدهد. پیاژه ضمن تأیید نظریه گروس، اعتقاد است که این نظریه فقط به بُعد کنشی بازی توجه کرده است و نمیتواند بازی های نمادی یا سمبولیک را تفسیر کند. لیکن خیال پردازی کودک از تمرین مقدماتی غریزه او برتر هست. بازیهای نمادی از نظر پیاژه یعنی جذب واقعیت در تفکر. پیاژه بازی های کودکان را به سه دسته تقسیم می کند:
۱-بازیهای تمرینی: زیاد فعالیتهای حسی و حرکتی کودک شبیه بازی های تمرینی هست.
۲-بازیهای رمزی: این بازیها معموالً زمانی شروع میشود که ساختمان ذهنی کودک به اندازه ای از رشد رسیده که میتواند در غیاب اشیاء آنها را مجسم کند. انجام این بازیها تا حدود نیمه سال دوم امکان پذیر نیست.
۳-بازیهای قاعده دار: بازیهای تمرینی و رمزی در نهایت به بازیهای قاعده دار و اجتماعی تبدیل میشوند. از نظر پیاژه، این بازیها در حدود هفت تا یازده سالگی انجام میشود. در واقع این بازیها متعلق به مرحله عملیات عینی هست. کودک در این مرحله، از بازی بزرگ ترها تقلید میکند و گاهی نیز خود قوانینی میسازد.
نقش واهمیت بازی درفرآیند اجتماعی شدن کودک
منبع : ماهنامه کودک
واژه های کلیدی: یادگیری | کودکان | زندگی |
